ROMEK MARBER: GRAFIKI – Wystawa w Żydowskim Muzeum Galicja

0
1078

Wyobraźnia Romka Marbera wniosła do historii brytyjskiego designu jedne z najbardziej rozpoznawalnych ikon dwudziestowiecznej grafiki. Jego projekty dla The Economist, New Society, magazynu Observer i Wydawnictwa Penguin mają dzisiaj status klasyki. Stanowią też część archiwów poświęconych brytyjskiej grafice użytkowej w londyńskim Muzeum Wiktorii i Alberta.

 

Allingham - Sweet Danger

 

Urodzony w 1925 roku Marber pochodził z żydowskiej rodziny. Dzieciństwo spędził na polskiej prowincji – wychował się w Turku, zaledwie sześćdziesiąt kilometrów od granicy z Niemcami. W grudniu 1939 roku rodzina Marberów, tak jak wiele innych polskich rodzin – zarówno żydowskich, jak i katolickich – została przesiedlona do Bochni. W 1941 roku wszyscy znajdujący się w Bochni Żydzi trafili do utworzonego tam getta. W 1942 roku większość z nich, także cała znajdująca się tam rodzina Marbera, została wywieziona do obozu zagłady w Bełżcu i zamordowana. W czasie trwania akcji deportacyjnej Marber pracował poza granicami getta, w warsztacie, który przerabiał ciężarówki na użytek Wehrmachtu, dzięki czemu uniknął transportu. Warsztat znajdował się w barakach wojskowych przy ulicy Kazimierza Wielkiego, a jego wojskowym zarządcą był sierżant sztabowy Gerhard Kurzbach. Baraki były otoczone wysokim ceglanym murem, prowadziło do nich jedno wejście. Przed „akcją” w bocheńskim getcie Kurzbach zamknął bramę odcinając komunikację z miastem – nikt nie został wpuszczony na teren zakładu, ani wypuszczony aż do końca akcji deportacyjnej. Ten świadomy czyn uchronił pracowników przed deportacją do obozu zagłady w Bełżcu. Gerhard Kurzbach nie przeżył wojny. W 2012 roku został uhonorowany przez Instytut Yad Vashem tytułem Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata.

 

Romek Marber

 

W 1943 roku Marber zdołał uciec z getta. Został aresztowany przez gestapo w Krakowie i osadzony w więzieniu Montelupich. Wkrótce przeniesiono go do więzienia znajdującego się na terenie krakowskiego getta, a po kilku kolejnych tygodniach do obozu w Płaszowie. „14 stycznia 1945 roku, wraz z niewielką grupą więźniów, zostałem pognany z Płaszowa do obozu Auschwitz. Tam dołączyły do nas tysiące więźniów, razem z którymi pomaszerowaliśmy do Gliwic. Załadowano nas do otwartych wagonów kolejowych i wywieziono do Niemiec. To był mój ostatni dzień w Polsce”. Po wojnie, w 1946 roku, Marber trafił do Anglii. Należał do tej grupy przybyszów z kontynentu, których wnikliwe spojrzenie i wyjątkowy zmysł nowoczesności wzbogaciły brytyjski design. Marber uczył się najpierw w St Martins School of Art (1950-1953), a następnie w prestiżowym Royal College of Art (1953-1956). To tam nawiązał przyjaźnie na całe życie z innymi studentami, przekonanymi, że powojenna gospodarka potrzebuje nowego podejścia do projektowania. Na fali przemian społecznych i rosnącego dobrobytu także kariera zawodowa Marbera zaczęła nabierać tempa. Początkowo, w 1956 roku, pracował z Herbertem Spencerem, którego czasopismo Typographica silnie wpłynęło na powojenny design i projektantów. Po 1958 roku zainteresowanie pracami Marbera wzrosło do tego stopnia, że mógł otworzyć własne niezależne studio.

 

The Economist Programmes for Expension

 

w 1960 roku Peter Dunbar zlecił Romkowi Marberowi zaprojektowanie okładek magazynu The Economist. Charakterystyczne dla Marbera klarowne i wyraziste grafiki zdawały się odzwierciedlać społeczne, polityczne i ekonomiczne wstrząsy Wielkiej Brytanii lat 60. XX wieku. W 1964 roku Marber został zatrudniony jako dyrektor artystyczny magazynu Observer. Nowy wizualny format, który wprowadził, pulsował obrazami współczesnego życia.

 

Mason - At the villa Rose

 

Projekty dla magazynów zwróciły uwagę Germano Facettiego, dyrektora artystycznego Wydawnictwa Penguin. Przypadające w 1960 roku ćwierćwiecze wydawnictwa zbiegło się z rosnącą rywalizacją na rynku książki. Penguin postanowił odświeżyć dotychczasowy układ graficzny okładek. Nowy redaktor naczelny Penguina, Toni Godwin za radą Facettiego postanowili zatrudnić Romka Marbera, aby przeprojektował okładki serii kryminalnej wydawnictwa. Propozycja Marbera, czerpiąca z wizualnej historii Penguina, opierała się na przejrzystym i stałym układzie oraz zwykle mrocznych i enigmatycznych ilustracjach. Ta kombinacja tradycji, wizualnego uporządkowania i tajemniczości od razu zyskała szerokie uznanie. Tak zwana „siatka Marbera”, utrzymując silną i spójną tożsamość serii, pozwoliła również na użycie na każdej z okładek sugestywnej ilustracji. Marber samodzielnie zaprojektował dla Penguina ponad siedemdziesiąt okładek, wykorzystując w swojej pracy nowatorskie techniki kolażowe i fotograficzne. Jego projekty wykonane dla Penguina uważa się dzisiaj nie tylko za przykład znakomitego projektowania, ale także za ikony brytyjskiej kultury lat 60. i 70. XX wieku.

W latach 60. XX wieku Marber zaczął projektować także dla świata filmu. Wkroczenie w dziedzinę wizualnej narracji było naturalne dla kogoś o tak silnym zmyśle teatralnym i umiejętności kondensowania złożonych sytuacji w proste, ale sugestywne obrazy. W tamtym czasie, przed epoką cyfrowej edycji, filmowa animacja w znacznym stopniu zależała od umiejętności grafików opracowujących materiał w celu uzyskania finalnego efektu. Kunszt Marbera w połączeniu z prostymi przedmiotami, takimi jak szkło, papier czy tusz, pozwalał przekształcić wyjściowy materiał w bogate animowane sekwencje. Najważniejszą jego realizacją był zwiastun filmu „Zabawa w wojnę” Petera Watkinsa (British Film Institute, 1965). Sam film był na tyle kontrowersyjny, że początkowo nie został dopuszczony do publicznej emisji. BBC wyemitowało go po raz pierwszy dopiero 20 lat po powstaniu, w 1985 roku. Animowany trailer Marbera w perfekcyjny sposób uchwycił niepokój świata stojącego na progu wojny nuklearnej i obnażył rząd, nieprzygotowany na jej konsekwencje. Podobnie jak w wypadku realizacji dla magazynów, animowane sekwencje Marbera stworzone na potrzeby przemysłu filmowego w unikatowy sposób rejestrują społeczne i polityczne dramaty czasów, w których powstawały.

 

Queen magazine

 

Romek Marber jest w Polsce niemal nieznany. Wystawa w Żydowskim Muzeum Galicja będzie pierwszą okazją dla polskiego widza do zapoznania się z jego projektami – także do spotkania  samym Romkiem Marberem, który po raz pierwszy od 1945 roku wraca do Polski, by uczesniczyć w wernisażu wystawy. Wystawa będzie miała charakter retrospektywny. Pokazane zostaną wszystkie najważniejsze projekty Marbera: te wykonane dla magazynów (The Economist, New Society, Observer, Queen Magazine), okładki dla Penguina i Pelikana, animacje stworzone na potrzeby filmu, ale również szereg innych prac tego wybitnego grafika, m.in. plakaty, materiały reklamowe, mapy, logotypy, projekty typograficzne.

 

Romek Marber – Grafiki
otwarcie wystawy:  18 listopada o godz. 18.00
Galicia Jewish Museum / Żydowskie Muzeum Galicja
ul. Dajwór 18
31-052 Kraków

Serdecznie zapraszamy!

 

 

Dodaj odpowiedź