Tomasz Dobiszewski, Fiksacje

0
1091

Ludzie są zaprogramowani na to, co znają i czego się spodziewają. Patrząc, zazwyczaj nie zastanawiają się nad samym przebiegiem patrzenia. To stwierdzenie sprowokowało Tomasza Dobiszewskiego do przeprowadzenia specyficznych badań. Wystawa w Galerii Miejskiej bwa prezentuje ich wynik – zwizualizowanie tych elementów procesu interpretacji obrazu, które pozostają poza naszą percepcją.

Podstawą realizacji wystawy Fiksacje było przeniesienie techniki stosowanej w badaniach marketingowych (*okulografia) w obręb dzieła sztuki. Do udziału w badaniach artysta zaprosił grupę kilkudziesięciu osób, której przedstawione zostały bodźce wizualne w postaci filmów, fotografii i ilustracji. Celem projektu było pokazanie innych ewentualności odczytywania rzeczywistości, poszerzenie świadomości percepcji u odbiorców i sprokurowanie ich do przemyśleń dotyczących postrzegania. Badania zostały przeprowadzone we współpracy ze School of Form w Poznaniu.

 

 

*badania okulograficzne (z języka angielskiego „eye-tracking”) polegające na rejestracji ruchów gałki ocznej w czasie rzeczywistym i wyznaczaniu kierunku przemieszczania się linii wzroku względem oglądanej sceny. Dzięki tym badaniom można dokładnie stwierdzić, na co konkretnie i jak długo, patrzyła dana osoba.

 

Geneza drogi twórczej Tomasza Dobiszewskiego tkwi w fotografii. Najciekawsze projekty autora wynikają z niestandardowej analizy tego medium. Artysta od lat prowadzi grę z możliwościami percepcji czy też z nieoczywistym wykorzystaniem elementów technologii fotograficznej. Lekceważy tradycyjne cele i uwypukla poetykę samego działania. Nie wywołuje naświetlonych klisz filmowych (Hidden Trips, 2009), fotografuje aparatami wykonanymi z opakowań po tabletkach (Re-medium, 2002-2005) lub z mebli (Shadowplay, 2010).

Podczas realizacji projektu Fiksacje powstał raport złożony z wykresów, schematów i modeli. Koncepcja uwypukliła proces twórczy, który jest zmodyfikowanym procesem naukowym. Próba ta wpisuje się w tradycyjną wiarę w potęgę nauki, uprawomocnioną użyciem niedostępnego powszechnie i skomplikowanego sprzętu. Wydaje się, że na tym zasadza się typowa dla artysty, bo obserwowana we wcześniejszych realizacjach, strategia poznawcza, fascynacja technologią i medialność jego pomysłów. W erze postmedialnej studiowanie problemów widzenia i analiza empiryczna jest staroświecka. Wbrew pozorom taka niemodna sztuka jest jakby bardziej otwarta na interpretacje, bo nie narzuca konieczności kontekstualnego wyjaśnienia.

Niemniej ważne w twórczości Dobiszewskiego są wrażenia zmysłowe i poznanie intuicyjne. Nie oznacza to, że dzieła przesycone są artystyczną spontanicznością i ewokują intuicyjne odczucie. Wręcz przeciwnie, są chłodne, matematycznie precyzyjne i niekiedy emocjonalnie bezużyteczne jak meble Miesa van der Rohe. Zmysłowość i intuicja jest gdzie indziej – w procesie ich powstawania. Problemem tej sztuki jest proces badawczy i manipulacja artysty w doborze przedmiotu empirycznego doświadczenia. Tam należy szukać refleksji do budowania otwartych narracji. Taka postawa dąży do jakiejś uniwersalności w stosunku do niewiedzy teraźniejszości i tajemnicy przyszłości. Ewidentna niechęć artysty do wniosków jasnych i ostatecznych ciekawie koresponduje z wypowiedzią Freemana Dysona: miedzy tym, co wiemy, a tym, co się naprawdę dzieje, jest ogromna różnica.

Krzysztof Siatka (fragm. tekstu z katalogu wystawy)

 

 

Opisy prac

 

 

Obiekt

 

Podczas eksperymentu zaprezentowano osobom badanym przestrzenie Galerii Miejskiej bwa w Bydgoszczy. Wyniki badań posłużyły do zbudowania obiektu przedstawiającego wędrówkę widzenia po trójwymiarowej przestrzeni. Kule odpowiadają fiksacjom, czyli punktom, na których zatrzymał się wzrok, a połączenia to sakady, czyli linie obrazujące przeskok wzroku pomiędzy jednym a drugim punktem.

 

 

Modele

 

W oparciu o fotografie wybranych przestrzeni stworzone zostały modele trójwymiarowe. Animacje dołączone do modeli przedstawiają postrzeganie kilkudziesięciu uczestników badań.

 

 

Punctum

 

Fotografie powyrywane z książki Rolanda Barthes’a “Światło obrazu”, zostały przeanalizowane w celu sprawdzenia czy punctum obrazu znajduje się dokładnie w tym miejscu, jakie wskazał autor.

Naniesione na fotografie mapy cieplne, wskazują, na który element obrazu osoby badane patrzyły najczęściej i najdłużej.

 

 

Teoria widzenia

 

Przedstawiono widzom reprodukcje obrazów malarskich, które opisane zostały w dziele Władysława Strzemińskiego “Teoria widzenia”. Celem tego badania było sprawdzenie, czy sposób postrzegania danego obrazu pokrywa się ze sposo-bem, o którym pisał autor.

 

 

Art

 

Badanym osobom przedstawiono wybrane dzieła z kanonu sztuk plastycznych. W efekcie powstały filmy z naniesionymi mapami cieplnymi, które wskazują na sposób postrzegania konkretnych dzieł sztuki przez współczesnego człowieka. Skala natężenia koloru odpowiada za długość patrzenia na dany fragment obrazu.

 

Rysowanie

 

Poproszono uczestników badań o narysowanie wzrokiem prostych przedmiotów. Efektem końcowym są wykresy przedstawiające interpretacje obiektów pochodzące z pamięci uczestników. Niektóre z wykresów wskazują na bardzo archetypiczną pamięć o przedmiotach, inne zaś dają nadzieję, że nie wszyscy postrzegamy rzeczywistość w ten sam sposób.

 

 

Połącz punkty

 

Liść, kot, ptak.

 

 

Movemental

 

Filmy prezentujące postrzeganie prac z cyklu Movemental, w których to przedmioty w sfotografowanych pomieszczeniach zostały przemieszczone. Potrzeba wysiłku, by na powrót poprzestawiać i złożyć obraz w całość. Wyimaginowane ruchy, których dokonujemy w umyśle są odzwierciedleniem wiedzy jaką mamy o świecie i wynikiem doświadczeniaw oglądaniu obrazów.

 

 

Palingenesis

 

Umieszczona u sufitu pomieszczenia kamera otworkowa rejestruje przestrzeń pokojów, na ścianie których zamontowane zostały małe mebelki. W ten sposób następuje zderzenie rożnych skal fotografowanych przedmiotów, tworząc iluzyjne przenikanie realnego z zainscenizowanym.

Okazało się, że rozpoznanie przestrzeni przysparza osobom badanym dużą trudność. Dowodem na to są dość częste powroty wzroku do środka obrazu i rozpoczynanie odczytywania fotografii od początku.

 

 

 

Filmy

 

Wideo przedstawia aktywność wzrokową osób badanych, uwzględniając podział na płeć. Dzięki tym filmom możemy dowiedzieć się, co dzieje się z naszym aparatem postrzegania, kiedy to obserwując monotonne sekwencje rzeczywistości (woda, niebo, ognisko) nasze myśli stają się biegunowo odległe od obrazu, na który patrzymy.
Lewy obraz przedstawia sposób postrzegania kobiety, prawy mężczyzny.

//

Tomasz Dobiszewski, Fiksacje, 3 listopad – 16 grudzień 2012

Galeria Miejska bwa Bydgoszcz, ul.Gdańska 20

Zrealizowano w ramach stypendium z budżetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Dodaj odpowiedź